SULAR ÇEKİLDİĞİNDE - ARNALDUR INDRIDASON

The Guardian gazetesi tarafından 2011 yılında Avrupa’nın en iyi polisiye yazarları listesinde bir numarada gösterilen Arnaldur Indridason 1961 İzlanda doğumlu. Üniversitede tarih okuyan Indridason, gazetecilik ve film eleştirmenliği yapmış. Polisiye Yazarlar Birliği “Altın Hançer” Ödülü’nün de sahibi olan yazarın kitapları 21 dile çevrilerek 26 ülkede yayımlanmış, 8 milyonun üzerinde satmış.

Sular Çekildiğinde, Erlendur serisinin altıncı kitabı. Ben daha önce Indridason’ın herhangi bir kitabını okumamıştım. Hikaye günümüze yakın geçiyor ancak suçun işlendiği zaman Soğuk Savaş dönemi,bundan dolayı politik unsurları ağır basan, çok hareketli olmayan bir dram daha çok. 

İki kutbun birbiriyle çekişmesi, öğrenci birlikleri,protestolar,Sovyet etkisindeki Doğu Berlin, Macaristan ayaklanması gibi derin-soğuk savaş politikasını bolca hissettiğimiz bir kurgusu var.

Olaylar yazarın da doğum yeri olan Reykjavik’te geçiyor. Cinayet Masası'ndan dedektif Erlendur ve yardımcıları Elínborg ile Sigurdur Óli cinayetleri çözmeye çalışıyorlar.Bu Nordic isimler için ne söylesem az :) 

Dedektif Erlendur, biri kız, diğeri erkek iki çocuk babası, boşanmış, yalnız yaşayan, kayıp insanların öykülerine meraklı bir adam.Klişe looser...Kendi kardeşi de kayıp.Çocuklarıyla ilişkisi kötü.Kızı Eva Lind uyuşturucu bağımlısı,oğlu Sindi kendi dünyasında.

İzlanda, çok sayıda kitap basılan ve okunan bir ülke ama Indridason'dan önce kayda değer bir polisiye gelenekleri olmamış. Sevin Okyay’dan okuduğuma göre Reykjavik Şehri Kütüphanesi'nden ödünç alınan her 10 kitabın 7'si, bir Indridason polisiyesiymiş.

Toplam seri 13 kitabı bulmuş olmasına rağmen,

Sırlar Şehri (3.kitap)

Sesler (5.kitap)

Kutup Soğuğu (7.kitap) dışında bizde çevrilen başka kitabı yok henüz.

Okuyan arkadaşlarım Sesler’in çok iyi olduğunu söylediler.Ben de ilk fırsatta okuyacağım.

Bu arada hikayede ucundan değinilen 1956 Macar Direnişinin ayrıntılarını aşağıdaki linkten okuyabilirsiniz. Başbakan Imre Nagy'nin de aralarında olduğu 300'den fazla idam,22 bin hapis ve 200 binden fazla kişinin ülkeyi terk etmek zorunda kaldığı inanılmaz bir olay. 

https://www.gzt.com/dunya-politika/1956-macar-ihtilali-macarlar-sovyetlere-karsi-ayaklandi-2797296

GÖR BENİ - AZRA KOHEN

Azra Kohen’in gene çok ilham alıcı, altı çizilesi cümleleriyle dolu kitabı. Özetle bir aşk ve tarih kitabı ancak alt metinleri her zamanki gibi bilgi yüklü. İnsanlık tarihinin sadece savaşlar tarihi olmadığını, insanı anlamak için “insanlığın nereden geldiğini çocuklarına öğretmek zorundasın” felsefesini savunuyor.

Kitaptaki öğretmen karakter oğlunu Çanakkale Savaşı’nda kaybetmiş.Kitap boyunca bilinen resmi tarihi değil de, dinler tarihinden başlayarak gerçekleri öğretmeye çalışıyor.

Sevgili Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ’ı çok sever ve okurum. Kitaplarına burada da daha önce değinmiştim.Kitapta "Cumhuriyet Kadınını" simgeleyen kahramanlardan birinin ismi İlmiye diğerininki Ülkü.
Sümer Tarihi bu topraklarda yaşayan herkesin bilmesi gereken bir bilgi. Kendi topraklarının tarihini bilmeyen milletler geleceklerini de oluşturamıyor maalesef. Dışarıdan yazılmış,manipülatif, özgüveni yerle bir eden tarihler öğretildiğinde yada kazanılan başarılar değersizleştirildiğinde sizi bölüp özkaynaklarınızı da rahatça sömürüp kullanıyorlar.

Hikayenin geçtiği 1930’lar Türkiyesi’nde Anadolu'da savaşı yaşamış olanların cumhuriyet ve kuruluş değerlerine sahip çıkmasıyla; İstanbul’da sadece boğazda İngiliz gemilerini görmüş saraya yakınların algısının farkını çok iyi anlıyoruz. Toprakları ve özgürlüğü istila edilmiş  bir halk elbet özgürlüğü için savaşır,  o bilince ulaşır. Başardıktan sonra da sımsıkı sahip çıkar. Herkesin bu bilinçte olmasına bugün ne kadar ihtiyacımız var ortada.

Gör Beni çok güzel noktalara değiniyor bunların birçoğu bizi bugün bölen düşüncelerin tohumlarının atıldığı dış politikalar.

Her kitabında "merak et, araştır, öğren ,sen bundan sorumlusun, bu dünyaya bir geliş amacın var” felsefesi Gör Beni’de de var. Bize verileni değil gerçek bilgiye ulaşmaya çalışmak hepimizin görevi. 
Kitapta okuduğum çoğu alternatif tarihi başka kaynaklardan daha önce okumuştum ancak geniş Sümer Tarihi’nin okul kitaplarından özellikle 1946’lardan sonra çıkarıldığını ve Rockefeller Vakfı’nın bastığı kitaplarının okutulmaya başlandığını ilk defa duydum. 

POSTACI KAPIYI İKİ KERE ÇALAR - JAMES M. CAIN

James M. Cain’in çok bilinen romanı 1934’de basıldığında büyük ses getirir. Yazarın kitaba bu ismi neden verdiğini merak ederdim;metin basılmadan önce defalarca reddedilmiş Postacısı bu red mektuplarını getirdiği her seferinde kapıyı iki kere çalarmış.O yüzden Cain kitap basıldığında bu ismi uygun görmüş.

James M. Cain Amerikan modern suç edebiyatının çığır açıcı yazarlarından biri olmasına rağmen başyapıtı Postacı Kapıyı İki Kere Çalar’ın  sinema uyarlamaları yüzünden kitabın gölgesinde kalmış. 

İrlanda asıllı yazar önce opera sanatçısı annesi gibi şarkıcı olmak istemiş. Sesinin yeterli olmadığı anlaşılınca gazeteciliğe başlamış.1934’te yazdığı söz konusu romanın başarısının verdiği güvenle gene kült sayılacak Çifte Tazminat ve Mildred Pierce’ı yazmış.

Hikaye savaş sonrası Amerika’nın büyük buhran yıllarında geçiyor.Büyük ölçüde alt üst olan değer yargıları,evliliğe ve kadına getirdiği bakış açısıyla yeni bir dönemin sinyallerini veriyor. 

Roman, 1939, 1943, 1946 ve 1981'de olmak üzere tam 4 kez sinemaya uyarlanmış. Kara film dediğimiz türü etkileyen başlıca edebi eserlerden sayılan bu romanın ilk ikisi Avrupa yapımı. Amerikan yapımı olan Bob Rafelson'un 1981 tarihli filmi 1946 yapımından daha cüretkar. Jack Nicholson ve Jessica Lange baş rolleri paylaşıyor.

Kitapta hissedilen ancak beyaz perdede daha çok ses getiren femme fatal sarışın öncesinde Lara Turner tarafından oynanmış.Kendisi Marilyn Monroe öncesinin en güzel sarışını olarak nitelendiriliyor.Bizde de benzer senaryo 1985’te Banu Alkan’la çekilmiş.

DENİZ KENARINDA GEYİKLER - RALF ROTHMANN

Okuması kolay,anlaması yorucu bir öykü kitabı özetle. 

Edebiyat var mı var, “
"Korkunun sonu aynanın ardında; camdan bir kapı, uzun bir koridor” ; 
“Ve kadını üzüntüsünden uyurken buldu.” 
gibi kendi içinde üstelik pek lezzetli bu tarz cümleler şimdi ne anlattı bu öyküde karışıklığı içinde kayboluyor. Daha çok kurgusuz hikayeler anlatmış Rothmann.

Kısacık bir kitap ancak elime alıp bir kere de bitirebileceğim bir yazım dili yok. Öte taraftan hikayelerin geçtiği Avrupa kırsalını zaten çok severim,burada da en çok hoşuma giden coğrafi atmosfer oldu.Daha kışa yakışacak bir kitapmış aslında.

Ralf Rothmann 1953 yılında Schleswig'de doğmuş. Gençliği romanlarının bir kısmına mekân olarak aldığı Ruhr bölgesinde geçmiş. Öğrenimini yarım bırakarak inşaatlarda ve çeşitli işlerde çalışmış. İlk öykü kitabı Messers Schneide’yi 1986’da yayımlamış. Heinrich Böll, Max Frisch gibi pek çok edebiyat ödülü var.

Yorumlayanlar özellikle romanlarının otobiyografik öğeler taşıdığını söylüyor ki bunu öykülerinde de görmek mümkün. Olayın kahramanları genelde yazarın daha önce yaptığı meslekleri yapıyor.
Öykülerin isimleri son derece ilgi çekici,genelde çok hoşuma gitti. Ancak kurguyla en az bağlantılı kısımların başlık olarak seçilmesi ile okuyucuyunun ilgisini mi çekmeye çalışmış,  anlayamadım.

ÇAKAL - FREDERICK FORSYTH

Çakal’a başladığımda ilk 50 sayfa ne okuduğumu çok anlayamadım açıkçası. Konusu hakkında bir fikrim vardı ancak yazar konuya ortadan daldığı için hikayenin içine giremedim bir süre.Yazar okuyucunun yakın dönem Fransa tarihini bildiğini varsayarak başlamış hikayeye. Bir süre sabredince Hollywood vari bir aksiyon kurgusu sarıyor zaten .

Fransa, Osmanlı yönetimindeki Cezayir'i, 1830 yılında işgal etti ve kalıcılığını pekiştirmek için bir milyona yakın yerleşimci gönderdi. İki dünya savaşı ve diğer askeri operasyonlarında, daha fazla özerklik vaadiyle Fransa'nın deniz aşırı topraklarda silah altına aldığı Cezayirliler ülkelerine döndüklerinde, ikinci sınıf vatandaş olarak muamele görmeye devam ettiler.

Cezayirlilerin eşit şartlarda siyasi temsil çabaları da kanlı biçimde bastırıldı.1 Kasım 1954'te bağımsızlık mücadelesine başladılar Süreç zorlu ve kanlıydı.Bu arada savaş Fransa'da yönetimi yıprattı ve 1958 yılında Paris'te hükümet devrildi.Fransa'nın Dördüncü Cumhuriyeti sona erdi ,Beşinci Cumhuriyet'in başına General Charles De Gaulle geçti. 

Fransa ve UKC sekiz yıllık savaşın ardından Mart 1962'de Evian Barış Anlaşması'nı imzaladı.Temmuz 1962'de gerçekleştirilen referandumda Cezayir bağımsızlığına kavuştu.Bu sürecin yaklaşık 1,5 milyon insanın canına mal olduğu söyleniyor. Fransız ordusu destekli yerleşimci "kara ayak" örgütleri, Cezayir'deki sivillere karşı saldırılarını kesmedi

Bu süre zarfında dünya kamuoyunun gündeminde olan ama daha sonra unutulan bir örgüt vardı. Kısa adı OAS olan Organisation Armée Secrète -Gizli Ordu Örgütü-.

1961 yılında eylemlerine başlayan OAS'ın kurucuları üst düzey askeri yetkililerdi amaçları da Cezayir'in bağımsızlığını engellemekti OAS'çıları bitiren Charles de Gaulle düzenledikleri suikast oldu. Cezayir'in terk edilmesini ulusal çıkarlar açısından son derece sakıncalı bulan OAS'çıların hedefinde bizzat iktidara getirdikleri Charles de Gaulle vardı.

Charles De Gaulle’ün, en az 30 suikast girişiminden kurtulduğu iddia ediliyor. En çok ses getireni 1962’de Elysée Palace'dan Orly havaalanına seyahat ederken gerçekleşti.Başkanın arabasına 140 mermi isabet etti. Tecrübeli şöfürü ve süspansiyon sistemi sayesinde önden çekişli, patinaj yapabildiği Citroen’i sayesinde bagajdaki tavukları bile kurtuldu.Bu yüzden Citroen'ini çok severmiş.

De Gaulle uzun ve çalkantılı siyasi kariyeri boyunca çok sayıda düşman edinmişti ama suikast girişimlerinin hiçbiri başarılı olmadı.1970 yılında evinde televizyon izlerken kalp krizinden öldü

İşte bu özet bilgileri bilmeyen bir okuyucu kitabın ilk bölümlerini anlamayabilir.Çünkü  Frederick Forsyth Çakal'da 1960-65 arasındaki bu güç dengesinin getirdiği suikasti,hesaplaşmayı ayrıntılı bir şekilde romanlaştırıyor.
Bu arada Forsyth’un kendisi de eski bir istihbaratçı. İngiliz İstihbarat Teşkilatı MI6'de 20 yıl boyunca çalışmış.

The Day of the Jackal'ın film uyarlaması da ilginç olmuş. Yönetmen Fred Zinnemann suikastçi karakteri için ünlü biri yerine o dönem hiç tanınmayan Edward Fox'u tercih etmiş. Fox'un başarılı olması için onu gerçek bir kiralık katille tanıştırmış ve bilgi almasını sağlamış. 
Filmin sonundaki kutlama çekimleri gerçekten de Bastille Günü sırasında yapılmış ve kalabalık halk bizzat figüran olmuş. Çekimler sırasında bazı vatandaşlar Adrien Cayla Legrand'ı gerçek De Gaulle zannetmiş. Film 1973'de çekilmiş yani başkan öldükten üç yıl sonra :)