SONSUZ GÜN BATIMINDA - FURUĞ FERRUHZAD

Eğer aşk varsa zaman ahmakça bir sözdür.

Sonsuz Gün Batımında,İranlı şair Furuğ Ferruhzad’ın mektuplarını,anılarını,söyleşilerini bir araya getiren sarsıcı bir kitap.Sarsıcı kelimesinin altını özellikle çiziyorum. Erkekler dünyasında var olmaya çalışan kadın edebiyatçılar bir yana,Ferruhzad bir yana bundan sonra benim için. 1950’lerin 60’ların İran’ında değil var olmaya çalışmak; yok sayılmak başka bir şey çünkü. 32 yaşında trafik kazasında öldüğünde molla diktasındaki ülkesinde cenaze namazı bile kılınmadı ama bugün İran Edebiyatının en büyük şairlerinden biri o.

Evliliğinden 2 yıl sonra eşinden boşandığında evladının da yüzünü bir daha göremez. 62 yılında İbrahim Golestan’la çalışırken aldıkları bir teklifle Tebriz dağlarıyla çevrili cüzzamlılar dinlenme evine gidip doğaçlama  bir kısa film çekerler.Film çekimi sırasında cüzzamlılar evinde tanıştığı Hüseyin Mansur isimli bir çocuğu evlat edinir.

"Ev Karadır" uluslararası alanda pek çok ödül alır.Fondaki kadın sesi Furuğ Ferruhzad’a erkek sesi de İbrahim Golestan’a aittir. Farsça şiirsel bir anlatımla geçen filmin Türkçe ve İngilizce alt yazılı olanlarına şu an ulaşmak mümkün.İmkanınız varsa mutlaka seyredin.Çok;çok etkileyici bir film.

“İnandığım başka bir şey de hayatın bütün anlarında şair olmanın gerekliliğidir. Şair olmak, insan olmaktır. Günlük davranışları şiirleriyle hiç bağdaşmayan bazı insanlar tanıyorum. Yani sadece şiir yazdıklarında şair oluyorlar, sonra bitiyorlar. İki yönlü olduklarından fakir, kıskanç, mutsuz, dar fikirli, zalim, pisboğaz, açgözlü bir insan olup çıkıyorlar. İşte, ben bu adamların sözlerini kabul edemiyorum.” derken soğuk ve fakir evinde şiirlerini o derin yalnızlık duygusuyla yazar.

Yaralarım aşktandır benim,aşktan aşktan aşktan diye haykıran çok cesur bir kadın...

ey canım,güzel yüzlüm

suyunda denizleri bulduğum

bilmediğim yerimdeki sancı

bana bir şey söyle güleyim

bir şey daha söyle

inandır

bir şey daha söyle istersen

beyaz olabilir

suya falan benzeyebilir

bir adaya benzeyebilir.

Turgut Uyar'dan

İllüstrasyon : Pascal Campion

BİENALLERİN İLHAM KAYNAĞI KAVAFİS

Ünlü şair Konstantinos Kavafis’in 150.doğum yılı sebebiyle 2013 yılı Yunanistan'da Kavafis yılı olarak kutlanıyor. 

Hazır Bienal devam ederken Kavafis’i anmadan geçmek olmaz.Kendisi bizim Bienallerde ya sanatçılara ya da protestolara mutlaka ilham kaynağı olur J Her ne kadar bu yıl Bienalin ismi “Lale Müldür’ün kitabı “Anne Ben Barbar mıyım?" dan alıntılandıysa da kamusal alan protestolarında şairin Barbarları Beklerken şiiri de elbet atlanılmadı.

1863 İskenderiye doğumlu Konstantinos Kavafis babasının ölümü üzerine ergenlik dönemini aile şirketinin Liverpool’da olması dolayısıyla İngiltere de geçirmiş. Burada Shakespeare ve Oscar Wilde’dan etkilenmiş.İşlerin bozulması üzerine tekrar Mısır’a dönmüşler.Ancak 1882’de İngiltere’nin İskenderiye’yi bombalamaya başlaması üzerine İstanbul’a yerleşmişler.Annesinin memleketi olmasına rağmen sadece birkaç yıllını İstanbul’da geçirmiş. Bu dönemde şiirlerini de çok etkileyen Bizans tarihi ve Helenizm ile ilgilenmiş. Fener Rumcasını kullanmaya başlamış.

Kavafis’in ilk şiirleri bombalama sırasında çıkan yangında evleriyle beraber yanar. Bu yüzden bildiğimiz ilk şiiri, İstanbul’da tuttuğu günlüğünde bulunan “Therapia’yı terk”tir. 1885 Eylül’ünde İskederiye’ye döner ve 1932 yılında kanserden ölene kadar burada yaşar.İngilizce,Fransızca,Türkçe,ve Rumca derken geçtiği şehirlerin savaş zamanlarının zor yılların etkilerini dizelerine taşır.En bilinen şiiri Şehir’de özlemini çok güzel yazar. 

Şiir çevirisi çok zordur.Kavafis’in Türkçeye çevrilmiş pek çok kitabı mevcut.Bunların içinde Cevat Çapan’ın Kavafis’ten 100 Şiir çevirisi gerçekten çok başarılı.

'Bir başka ülkeye, bir başka denize giderim', dedin 
'bundan daha iyi bir başka şehir bulunur elbet. 
Her çabam kaderin olumsuz bir yargısıyla karşı karşıya; 
-bir ceset gibi- gömülü kalbim. 
Aklım daha ne kadar kalacak bu çorak ülkede? 
Yüzümü nereye çevirsem, nereye baksam, 
kara yıkıntılarını görüyorum ömrümün, 
boşuna bunca yıl tükettiğim bu ülkede.' 

Yeni bir ülke bulamazsın, başka bir deniz bulamazsın. 
Bu şehir arkandan gelecektir. 
Sen gene aynı sokaklarda dolaşacaksın, 
aynı mahallede kocayacaksın; 
aynı evlerde kır düşecek saçlarına. 
Dönüp dolaşıp bu şehre geleceksin sonunda. 
Başka bir şey umma- 
Ömrünü nasıl tükettiysen burada, bu köşecikte, 
öyle tükettin demektir bütün yeryüzünü de. 

Portre : Nestor Papatriantafullou